Ο όρος βιοτουρισμός [βίος=ζωή, & τουρισμός] – τουρισμός που σέβεται το πολύτιμο αγαθό της ζωής- χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από την Διεθνή Οργάνωση Βιοπολιτικής το 1985 από την Καθηγήτρια Αγνή Βλαβιανού Αρβανίτη, Πρόεδρο και Ιδρύτρια της Β.Ι.Ο. Η φιλοσοφία του όρου βασίζεται στις υπηρεσίες τουρισμού που σέβονται το περιβάλλον, διαφυλάσσοντας τους φυσικούς και πολιτισμικούς πόρους καθώς και τη βιοποικιλότητα. Εστιάζει σε ένα σύστημα αξιών που προάγει την εκτίμηση του βίου, καθώς επίσης και σε μια αμφίπλευρα κερδοφόρα κατάσταση, αφενός για την οικονομία κι αφετέρου για το περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα, τον πολιτισμό και εντέλει για τις τοπικές κοινότητες.
Ο τουριστικός τομέας εξαρτάται από το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον και έχει τη δυνατότητα να λειτουργήσει ως μέσο προστασίας και προώθησης των φυσικών και πολιτιστικών πόρων. Επομένως, ο Βιοτουρισμός μπορεί να ενισχύσει την κοινωνική και πολιτιστική επιχειρηματικότητα· να γίνει μια διαφορετική πηγή έμπνευσης και κίνητρο για τις τοπικές κοινότητες, καθιστώντας τες ικανές για εφαρμογή αποτελεσματικών μέτρων, που συμβάλλουν στην βιώσιμη ανάπτυξή τους, σε μία προσπάθεια να μειωθούν οι οικονομικές, κοινωνικές και εδαφικές διαφορές και να περιοριστεί η τοπική μετανάστευση. Ο Βιοτουρισμός μπορεί, μέσω της διεθνούς δικτύωσης, να γίνει ένας διασυνοριακός σύνδεσμος πολιτιστικής ανταλλαγής και αμοιβαίας κατανόησης μεταξύ των λαών της Ευρώπης και να δώσει λύσεις στα ζητήματα της προστασίας του περιβάλλοντος και της βιώσιμης ανάπτυξης, τόσο των αστικών όσο και των αγροτικών περιοχών.
Με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων (τοπικές αρχές, μικρές επιχειρήσεις, τοπικές κοινότητες, κλπ.) και με την ενθάρρυνση της ενεργούς συμμετοχής της κοινότητας, το έργο «ΒΙΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ» έχει ως στόχο την προστασία και προβολή του περιβάλλοντος και την περιφερειακή ανάπτυξη, μέσω της συμμετοχής της τοπικής κοινότητας.
Η ενεργός συμμετοχή της κοινότητας αναφέρεται τόσο στην οριζόντια όσο και στην κάθετη συνεργασία των εθνικών φορέων και θεσμών, των τοπικών αρχών και των ΜΚΟ καθώς και των τοπικών κοινοτικών οργανώσεων (τοπικές κοινωνίες) και ιδιωτών. Αποτελεί μια δυναμική και συνεχή διαδικασία που μπορεί να περιλαμβάνει πολλές μορφές δράσεων και συμμετεχόντων, όπως δημόσιους, ιδιωτικούς, περιφερειακούς, τοπικούς ή μη κυβερνητικούς φορείς, οργανισμούς, ιδρύματα, και ιδιώτες. Η υλοποίηση του έργου ΒΙΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ενθαρρύνει την ενεργό συμμετοχή της κοινότητας μέσα από τρεις πυλώνες.
- Συμμετοχή: Οι δράσεις που αφορούν στην ενεργό συμμετοχή της κοινότητας θα πρέπει να συμπεριλαμβάνουν όλες τις τοπικές κοινότητες στη συνεχή αξιολόγηση του έργου. Ως εκ τούτου, ενέργειες όπως ανοικτές συνεδριάσεις της ομάδας, δημόσια φόρουμ και / ή διαδικτυακά φόρουμ μπορούν να συμβάλουν στην κατανόηση των αντιλήψεων της κοινότητας περί του έργου και των προς υλοποίηση δράσεών του.
- Κοινοποίηση: Η πρόσβαση στην πληροφορία είναι ζωτικής σημασίας σε κάθε επίπεδο της κοινότητας και περιλαμβάνει την ισότιμη πρόσβαση σε ορθές πληροφορίες για άνδρες, γυναίκες, τη νεολαία και τις περιθωριοποιημένων ομάδων. Η διάχυση των πληροφοριών για την συμμετοχή της κοινότητας θα ξεκινήσει από φορείς του έργου, θα συνεχιστεί από τοπικούς φορείς με παθητική πληροφόρηση, και θα εξελιχθεί σε ένα διάλογο μεταξύ όλων των ομάδων για την αντιμετώπιση πιθανών δυσκολιών.
- Δέσμευση: Ο τρίτος πυλώνας που έρχεται στο προσκήνιο μετά την ανάπτυξη του κοινωνικού διαλόγου και τη συσσώρευση πληροφοριών από την κοινότητα. Η δέσμευση περιλαμβάνει τη συμμετοχή στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και τα έργα ανάπτυξης ικανοτήτων. Οι δράσεις θα υλοποιηθούν μετά την ολοκλήρωση του έργου ΒΙΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ δεδομένου ότι οι φιλοδοξίες για κοινωνική δέσμευση είναι μακροχρόνιες.
Ως εκ τούτου, το προτεινόμενο έργο πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα, εν συγκρίσει με προγράμματα που έχουν ήδη λάβει χώρα στην περιοχή, εστιάζοντας κυρίως στη σύμπραξη και τη συνέργεια για την ανάπτυξη κοινών τουριστικών πακέτων.
Ο Βιοτουρισμός προωθεί τις εξής διατομεακές διαστάσεις:
- Πράσινος μισθός και βιο-οικονομία
- Κλιματικές αλλαγές και Τουρισμός
- Βιοτουρισμός και περιβαλλοντική εκπαίδευση
- Αγροτουρισμός
- Περιβαλλοντικός τουρισμός
- Αστικός βιοτουρισμός
- Αγροτική ανάπτυξη
- Γεωτουρισμός
- Πολιτισμός και τεχνολογία
- Πηγές καθαρής ενέργειας
- Αμοιβαία κατανόηση και ειρήνη - βιοδιπλωματία
Ο Βιοτουρισμός εστιάζει επίσης στην:
- Έμπνευση των ενδιαφερόμενων φορέων με θετικές αξίες
- Επίλυση του ελλείμματος πληροφόρησης
- Δημιουργία δεσμών εμπιστοσύνης και συνεργασίας
- Αποκατάσταση των πολιτιστικών δεσμών
- Αξιοποίηση των προηγούμενων εμπειριών για μετάβαση στο επόμενο επίπεδο.
Η προστασία του περιβάλλοντος είναι άρρηκτα συνδεμένη με την οικονομική πρόοδο. Ο αληθινός πλούτος του πλανήτη βρίσκεται στη βιοποικιλότητα – στο εύρος, την ποικιλία και την ομορφιά της χλωρίδας και της πανίδας – που απειλείται από την ακόρεστη ανάγκη του ανθρώπου να ικανοποιεί τις, συνεχώς αυξανόμενες, υλικές του επιθυμίες. Σε μια οικονομική στρατηγική που σέβεται το περιβάλλον, η ποιότητα ζωής αποτελεί μετρήσιμο παράγοντα ευημερίας κάθε έθνους.
Η έννοια του περιβάλλοντος συμπεριλαμβάνει την προστασία της φυσικής μας κληρονομιάς, αλλά και τον πολιτισμό, την ιστορία, την παράδοση, την αρχιτεκτονική, ολόκληρο τον εθνικό μας πλούτο. Έτσι ο Βιοτουρισμός προστατεύει το περιβάλλον με στόχο τη διατήρηση των φυσικών αλλά και των πολιτιστικών στοιχείων κάθε περιοχής. Ο “βιο-επισκέπτης” συναντά τους ντόπιους κατοίκους, ζει μαζί τους, μαθαίνει τον πολιτισμό τους, τις παραδόσεις τους, τον τρόπο ζωής τους. Επίσης έρχεται σε επαφή με τα φυσικό περιβάλλον μιας περιοχής με τρόπο άμεσο και ταυτόχρονα εποικοδομητικό. Στο πρόγραμμα του βιο-επισκέπτη δεν περιλαμβάνονται μόνο μουσεία, εκθέσεις ή αρχαιολογικοί χώροι. Οι διαδρομές στη φύση, η γνωριμία με τους κατοίκους και τις ασχολίες τους, καθώς και η γνωριμία με την ιστορική και πολιτισμική προσφορά μιας περιοχής, αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της εμπειρίας του Βιοτουρισμού. Η εμπειρία αυτή μπορεί να περιλαμβάνει ακόμα μαθήματα μαγειρικής, υφαντικής, μουσικής ή κεραμικής. Ο επισκέπτης γνωρίζει την χλωρίδα και την πανίδα μέσα από προσεκτικά σχεδιασμένες περιηγήσεις, και συγχρόνως λαμβάνει μέρος σε εκδηλώσεις που στόχο έχουν την ενεργό συμμετοχή του στις πολιτιστικές δραστηριότητες της περιοχής.
Σήμερα, ο Βιοτουρισμός γίνεται πραγματικότητα. Πολλοί περιβαλλοντικά ευσυνείδητοι καταναλωτές ζητούν – και η τουριστική βιομηχανία τους προσφέρει – ταξίδια που σέβονται το φυσικό και πολιτισμικό περιβάλλον. Ταυτόχρονα, πολλές νέες περιοχές γίνονται προσιτές στον τουρισμό. Με την γρήγορη ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας, οι επιλογές αυξάνονται ραγδαία: περιπέτεια, γαστρονομία, επαφή με την άγρια φύση, κοινωνικά υπεύθυνος τουρισμός, είναι μερικές μόνο από τις πολυάριθμες μορφές βιο-τουρισμού που είναι πλέον διαθέσιμες ανά τον κόσμο.
Ο τουρισμός, ως ιδιαίτερα σημαντική οικονομική δραστηριότητα, πρέπει να βασίζεται στα πρότυπα της βιο-οικονομίας και να θέτει την προστασία του περιβάλλοντος, και της φυσικής και πολιτιστικής ποικιλότητας του πλανήτη ως προτεραιότητα. Οι επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στο χώρο της τουριστικής ανάπτυξης αντιλαμβάνονται όλο και περισσότερο την ανάγκη εφαρμογής προτύπων περιβαλλοντικής στρατηγικής, καθώς τα κριτήρια επιτυχίας κάθε οικονομικής δραστηριότητας είναι πλέον στο μεγαλύτερο βαθμό περιβαλλοντικά. Είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι πολλοί οργανισμοί έχουν υιοθετήσει κώδικες ηθικής για τους ταξιδιώτες αναγνωρίζοντας τη σημασία των αρχών του βιο-πολιτισμού στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και του πολιτιστικού πλούτου. Οι δεοντολογικοί κώδικες παρακινούν όσους επισκέπτονται την άγρια φύση να υιοθετούν την αρμόζουσα συμπεριφορά, να μην αφήνουν πίσω τους απορρίμματα και να αποφεύγουν την αγορά ή χρήση προϊόντων που απειλούν τη βιοποικιλότητα. Ο Βιοτουρισμός δεν προσφέρει μόνο διασκέδαση και αναψυχή, αλλά συμβάλλει καθοριστικά στην καλλιέργεια περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης από την παροχή δραστηριοτήτων περιβαλλοντικής γνώσης και προγραμμάτων εκπαίδευσης.
Η διαφύλαξη του πλούτου και της ομορφιάς του βίου, η εξασφάλιση της δημόσιας υγείας και οι ίσες ευκαιρίες για κάθε χώρα του κόσμου μπορούν να γίνουν πηγή ουσιαστικού κέρδους, τόσο χρηματικού, όσο και κοινωνικού. Η αμφίρροπη φύση της οικονομικής και περιβαλλοντικής κρίσης ως πρόκληση, και ταυτόχρονα ως ευκαιρία για φιλική προς το περιβάλλον οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, μπορεί να αποτελέσει τον οδηγό για την αειφορία με τον Βιοτουρισμό να αποτελεί το κλειδί προς αυτή την κατεύθυνση.
Η κοινή φύση, τοπογραφία και αγροτική κληρονομιά της Ελλάδας και της Αλβανίας περιλαμβάνει τοπία διακεκριμένα για τον βιολογικό τους πλούτο που βρίθουν πολιτιστικών κι ιστορικών δεσμών χαραγμένων σε κάθε σημείο ανά την διασυνοριακή περιοχή.
Μοναδικά κοινωνικά, πολιτιστικά και αγροτικά συστήματα και φυσικά τοπία δημιουργήθηκαν, διαμορφώθηκαν και διατηρήθηκαν από γενεές τοπικών πληθυσμών, δημιουργώντας χαρακτηριστικές πρακτικές προσαρμοσμένες στις τοπικές ανάγκες. Τα πολιτιστικά και φυσικά συστήματα της Ελλάδας και της Αλβανίας αντικατοπτρίζουν την εξέλιξη του πολιτισμού και την ποικιλότητα της τοπικής γνώσης, καθώς επίσης και μία ιδιαίτερη σχέση με τη φύση. Τα εν λόγω συστήματα, όχι μόνο επιδεικνύουν εκπληκτικά τοπία και αξιοσημείωτη βιολογική και γεωργική ποικιλία, αλλά διατηρούν, παράλληλα, ενδογενή σοφία, ανθεκτικά οικοσυστήματα και πάνω από όλα, προσφέρουν διαρκώς πολλαπλά αγαθά και υπηρεσίες και εξασφαλίζουν τον βιοπορισμό των τοπικών κοινοτήτων.
Αναφορές
BioNews (1994), Δεν μπορεί να υπάρξει τουρισμός χωρίς το Βιο-περιβάλλον, Διεθνής Οργάνωση Βιοπολιτικής, 2 (2):1, 12, Ελλάδα
Βλαβιανού-Αρβανίτη, Α. (επιμ.) (2003), Βιοκεντρικό Πρόγραμμα Σπουδών Ευρωπαϊκής Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Διεθνής Οργάνωση Βιοπολιτικής, Ελλάδα
Βλαβιανού-Αρβανίτη, Α. (2011), Βιοπολιτική – Τουρισμός – Ανάπτυξη, Διεθνής Οργάνωση Βιοπολιτικής, Ελλάδα
Πρόσθετη βιβλιογραφία
BioNews (1997), Η Αφρική χωρίς φράγματα – Το ίδρυμα Πάρκα Ειρήνης, Διεθνής Οργάνωση Βιοπολιτικής, 12:16, Ελλάδα.
BioNews (1998), Ο Βιοτουρισμός για την ειρήνη, Διεθνής Οργάνωση Βιοπολιτικής, 16:1, Ελλάδα.
BioNews (2000), Βιοτουρισμός και Βιο-γεωργία στην Αίγυπτο, Διεθνής Οργάνωση Βιοπολιτικής, 22:3, Ελλάδα.
BioNews (2000), Βιο-τουρισμός, Διεθνής Οργάνωση Βιοπολιτικής, 24:9, Ελλάδα.
BioNews (2001), Βιο-τουριστικές παράκτιες ζώνες - Βιο-τουρισμός, Διεθνής Οργάνωση Βιοπολιτικής, 26:7, 16, Ελλάδα.
BioNews (2001), Βιο-τουρισμός, Διεθνής Οργάνωση Βιοπολιτικής, 28:16, Ελλάδα.
BioNews (2002), Ο μύθος, τα ποτάμια και τα βουνά της Ελλάδας, Διεθνής Οργάνωση Βιοπολιτικής, 32:8-9, Ελλάδα.
Τακτικός, Β. (2002), Αρχαίες πόλεις στην Ολυμπία, Ανάδραση, Ελλάδα.
Τακτικός, Β. (2004), Σχέδιο Τοπικής Ανάπτυξης & Όραμα για την περιοχή του Ερυμάνθου, Ερύμανθος, Ελλάδα.
